اکثر طراحان و معماران هنگام برنامه ریزی و محاسبه روشنایی برای هر فضا از 2 اصل اساسی در طراحی نور استفاده می کنند. نورپردازی اولی جنبه کیفی (یا زیبایی شناختی) و دومی جنبه کمی (یا مهندسی) نور دارد. محاسبه برای کل روشنایی مورد نیاز کمی در نظر گرفته می شود. از روش لومن، متداول‌ترین فرمول خروجی نور استفاده می شود تا مجموع نور خروجی مورد نیاز برای فضای خود را محاسبه کنند.
در همین ابتدا باید گفت که برای تعیین محاسبه روشنایی مورد نیاز در فضاهای مختلف مانند خانه‌ها، دفاتر و رستوران‌ها از فرمول‌های خاصی استفاده می‌شود. در این گزارش به تشریح نحوه استفاده از این فرمول‌ها برای محیط‌های مختلف پرداخته خواهد شد.
لومن چیست؟
لومن به کل مقدار نور ساطع شده توسط یک دستگاه روشنایی اشاره دارد و با L نشان داده می شود. از سوی دیگر، کندلا به میزان نوری اطلاق می شود که از یک دستگاه روشنایی در یک جهت خاص ساطع می شود.
1. خانه‌ها: در خانه‌ها، نوع کاربری هر اتاق نقش مهمی در تعیین میزان نور مورد نیاز دارد. برای مثال، یک آشپزخانه به شدت روشنایی بیشتری نیاز دارد تا یک اتاق خواب. معمولاً برای محاسبه لومن مورد نیاز یک فضا از فرمول زیر استفاده می‌شود:
————————–
m²×Lux=Lm
————————–
که در آن Lm شار نوری کل است (بر حسب لومن)، Lux شدت روشنایی مورد نظر است (بر حسب لوکس) و m² مساحت فضا است؛ مثلاً، اگر یک اتاق خواب با مساحت 20 متر مربع به 100 لوکس روشنایی نیاز داشته باشد، شار نوری کل لازم حدود 2000 لومن خواهد بود.
2. دفاتر: دفاتر معمولاً نیازمند محیطی هستند که هم کارآمد باشد و هم بر روی سلامت روانی کارکنان تأثیر مثبت بگذارد. شدت روشنایی مناسب برای محیط‌های اداری معمولاً بین 300 تا 500 لوکس است.
رستوران‌ها نیازمند ترکیبی از نورهای مستقیم و غیر مستقیم هستند تا هم فضای گرم‌و‌خوش‌آمدگویی ایجاد کنند و هم مشتریان بتوانند غذایشان را به خوبی ببینند؛ برای رستوران‌هایی که قصد دارند فضائی گرم‌تر داشته باشند ممکن است بین 150 تا 200 لوکس کافی باشد.
3 مرحله برای محاسبه روشنایی لازم
در مرحله نخست طول و عرض اتاق را اندازه گیری کنید. اتاق‌هایی با شکل غیرعادی مانند اتاق‌های L شکل را به دو بخش تقسیم کنید و هر کدام را اندازه بگیرید، زیرا بعید است که یک نور به اندازه کافی کل اتاق را روشن کند.
سپس در صورت وجود، عرض را در طول هر اتاق یا بخش اتاق ضرب کنید. برای تعیین وات تخمینی برای روشنایی کافی یک اتاق، نتیجه را در 1.5 ضرب کنید. به عنوان مثال، برای اتاقی به عرض 10 متر در طول 12 متر، 10 ضرب در 12 به عدد 120 می رسید، سپس در 1.5 ضرب کنید تا به 180 وات برسید. با استفاده از همین فرمول، یک اتاق L شکل با طول 10 متر در عرض 8 متر و طول 10 متر در 4 متر در بخش اول به 120 وات و در بخش دیگر 60 وات نیاز دارد. ، برای مجموع 180 وات نور احتیاج داریم.
در آخرین مرحله، سطوح وات را برای اتاق‌ها به دلخواه به سمت بالا تنظیم کنید. به عنوان مثال، مناطقی که کار با جزئیات بالا و کار خاص انجام می‌شود یا اتاق‌هایی که افراد مسن در آن زندگی می‌کنند، به سطوح بالاتر نور نیاز دارند. عرض را در طول اتاق ضرب کنید و نتیجه را در 2.5 ضرب کنید تا نیازهای سطح نور بالاتر را برآورد کنید. یک اتاق با عرض 10 متر در 12 متر طول، تحت این فرمول به 300 وات نیاز دارید.
تفاوت‌هایی بین نور در روز و شب
اما این نکته را به یاد داشته باشید که میزان روشنایی همانطور که به خوبی می‌دانید در شب و روز بایکدیگر متفاوت است، تفاوت‌های بین نورپردازی در روز و شب به چندین عامل بستگی دارد که شامل نوع فعالیت، هدف طراحی، و شرایط محیطی است. در زیر به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌شود:
هدف نورپردازی
روز: در طول روز، نور طبیعی خورشید غالب است و نیاز به نور مصنوعی کمتر است. بنابراین، تمرکز بر استفاده از نور طبیعی برای کاهش مصرف انرژی و بهبود روحیه می‌باشد.
شب: هدف اصلی ایجاد یک محیط امن و دیدنی با استفاده از منابع نوری مصنوعی است.
شدت روشنایی
روز: با وجود نور خورشید، شدت روشنایی کمتری مورد نیاز است.
شب: برای جبران نبودن نور خورشید، شدت روشنایی باید بیشتر باشد.
نوع چراغ‌ها
روز: ممکن است از چراغ‌هایی با توان کمتر یا چراغ‌های تزئینی برای تأکید بر عناصر خاص استفاده شود.
شب: چراغ‌هایی با توان بیشتر یا سیستم‌های پیچیده‌تر مانند ال‌ای‌دی‌های رنگی برای ایجاد جلوه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
طراحی زیبایی‌شناسی
روز: تمرکز بر ایجاد یک محیط دلنشین با حداقل مداخله نوری مصنوعی.
شب: طراحی‌هایی که توجه را به خود جلب کنند؛ مانند برجسته‌سازی عناصر معماری یا ایجاد جلوه‌های بصری.
نتیجه‌گیری
استفاده از فرمول‌های مختلف برای محاسبه روشنایی مورد نیاز در طراحی داخلی نه تنها باعث صرفه‌جویی انرژی می‌شود بلکه همچنین کیفیت زندگی افراد درون آن فضا را بهبود بخشیده و تجربه بصری مطبوع‌تری ایجاد می‌کند. با توجه به نوع فعالیت انجام شده، در هر فضا باید جدول استاندارد مربوطه بررسی شود تا بتوان بهترین مقدار لومن یا وات لازم را مشخص کرد.
همچنین مهم است که علاوه بر جنبه کمی نورپردازی، جنبه کیفی آن نیز مد نظر قرار گیرد تا فضائی زیبا و شاداب ایجاد شود. با توجه به پیشرفت فناوری امروزه نرم افزارهای بسیاری وجود دارند که کمک کننده هستند اما مشورت با متخصصین این حوزه نیز بسیار مهم تلقی می‌شود.